ماتریس رشد سهم بازار BCG
ماتریس رشد‌سهم بازار BCG یا Boston Consulting Group اولین بار توسط گروه مشاوره بوستون در سال 1970 به عنوان ابزاری برای تحلیل موقعیت استراتژیک کسب‌وکار مطرح شد. ساختار کلی ماتریس براساس منحنی چرخه عمر محصول شکل می‌گیرد و پورتفولیوی کسب‌وکار شما را در بلندمدت ترسیم می‌کند. توقف یا افزایش سرمایه‌گذاری در بخش‌ها و برندهای مختلف یک کسب‌وکار، تصمیمی است که با کمک تحلیل ماتریس BCG گرفته می‌شود. این ابزار به کسب‌وکار شما کمک می‌کند که محصولات خود را تجزیه و تحلیل کنید و بهترین فرصت‌های بیزینس خود را شناسایی کنید .
دو بعد اصلی ماتریس عبارتند از:
- سهم بازار: اینکه چه درصدی از فروش کل بازار، متعلق به محصول شما می‌باشد. سهم بازار بیشتر، نقدینگی بیشتری برای شرکت فراهم می‌کند. با افزایش نقدینگی و تولید، سودآوری نیز افزایش می‌یابد. در مقابل، سهم بازار کم، منجر به کاهش تولید و سودآوری می‌شود.
- نرخ رشد بازار: به معنای افزایش فروش یا اندازه بازار یک محصول در طول یک پریود مشخص است. چنانچه نرخ رشد بازار زیاد باشد، میزان سرمایه‌گذاری کسب‌وکارها برای کسب درآمد و سود بیشتر، افزایش می‌یابد. در مقابل، چنانچه نرخ رشد بازار مناسب نباشد، کسب‌وکارها به دنبال کاهش و خارج کردن سرمایه خود می‌باشند.
برای اینکه از ماتریس بوستون به مؤثرترین شکل ممکن استفاده کنید، باید بدانید سهم بازار و رشد بازار چه ارتباطی با یکدیگر دارند.
سهم بازار درصدی از کل بازار است که محصول یا کسب‌وکار شما در اختیار دارد و بر اساس مؤلفه‌های درآمد یا حجم واحد اندازه‌گیری می‌شود. هرچه سهم بازار شما بیشتر شود، بخش بیشتری از بازار در کنترل شما خواهد بود. ماتریس بوستون فرض می‌کند که اگر شما سهم بازار بالایی دارید، پول خوبی به دست می‌آورید؛ چرا که به لحاظ نظری شما یاد خواهید گرفت که چگونه سودآوری محصولات‌تان را به بیشترین حد برسانید.
ماتریس بوستون شما را به این سمت هدایت می‌کند که بپرسید آیا به خاطر اینکه یک بخش خاص در کسب و کار یا خط تولید پول‌ساز است، باید منابع بیشتری به آن اختصاص بدهید؟ پاسخ این سؤال به رشد بازار بستگی دارد.
رشد بازار جذابیت یک بازار را اندازه‌گیری می‌کند. بازارهایی که رشد بالایی دارند، یعنی جایی که کل بازار در حال توسعه است، به شدت جذاب هستند. کسب و کارها فرصت‌های زیادی دارند که سود خود را در این بازارها افزایش بدهند، حتی اگر سهم بازارشان ثابت بماند.
در نقطه‌ی مقابل، بازارهایی که رشد کمی دارند؛ کمتر جذاب هستند. رقابت در این بازارها بی‌فایده است و برای اینکه سهم بازار خود را حفظ کنید مدام باید از تخفیف و سایر مشوق‌های فروش استفاده کنید.
فهرست مطالبی که در این مقاله میخوانید:
بخش‌های تشکیل دهنده ماتریس BCG
ساختار ماتریس BCG از چهار بخش تشکیل شده است:
سگ ( سهم بازار کم، نرخ رشد بازار کم)
در این شرایط، به دلیل نرخ رشد بازار و سهم بازار کم، نمی‌توان آینده روشنی را برای کسب‌وکار متصور شد. بهترین توصیه برای کسب‌وکاری که در این وضعیت قرار دارد، کاهش یا توقف سرمایه‌گذاری برای محصول و برند مورد نظر است. شرکت می‌تواند از طریق فروش و واگذاری دارایی‌های خود، به نقدینگی دست یابد و از این طریق بودجه لازم برای ارائه محصول جدید یا اجرای استراتژی نوین را فراهم نماید. طبق منحنی چرخه عمر، محصول در این شرایط در وضعیت افول قرار دارد.
گاو شیرده ( سهم بازار زیاد، نرخ رشد بازار کم)
در این شرایط، شرکت از سهم بازار مناسبی برخوردار است و میزان درآمد و نقدینگی، قابل توجه است اما به دلیل نرخ رشد کم بازار، سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه می‌بایستی متوقف شود. محصول با توجه به منحنی چرخه عمر، در شرایط بلوغ قرار دارد، به همین دلیل کسب‌وکار می‌بایستی درآمد و سودآوری حاصله را در بخش‌های جدید و نوآورانه به کار گیرد. تاخیر در تصمیم‌گیری، می‌تواند شرکت را با کاهش تدریجی سهم بازار، در شرایط سگ قرار دهد.
علامت سوال ( سهم بازار کم، نرخ رشد بازار زیاد)
در این شرایط، به دلیل سهم بازار کم محصول، میزان نقدینگی شرکت و بازگشت سرمایه در وضعیت مناسبی قرار ندارد. با این حال، نرخ رشد بازار مثبت است و از طریق برنامه‌ریزی و استراتژی درست، میتوان به سهم بازار بیشتر دست یافت. محصول در مرحله معرفی چرخه عمر خود قرار دارد و با استفاده از تبلیغات و راهبردهای بازاریابی میتوان سهم بازار آن را افزایش داد تا به ستاره، تغییر موقعیت پیدا کند.
ستاره (سهم بازار زیاد، نرخ رشد بازار زیاد)
این شرایط، ایده‌آلترین حالت ممکن برای هر کسب‌وکار می‌باشد. به دلیل سهم بازار زیاد، میزان نقدینگی و درآمد شرکت مناسب است و در عین حال، نرخ رشد بازار مطلوب، امکان سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه را فراهم می‌نماید. محصول در چرخه عمر خود به سرعت رشد می‌کند; با این حال تغییرات سریع تکنولوژی و محیط‌های کسب‌وکار می‌بایستی مدنظر قرار بگیرد تا شرکت مدت طولانی‌تری در این شرایط باقی بماند.
ماتریس بوستون و چرخه عمر محصول
شاید برایتان جالب باشد که بدانید ماتریس گروه مشاوران بوستون درواقع مبتنی بر چرخه عمر محصول است. مطمئناً حالا دسته بندی محصولات برایتان راحت تر می‌شود. شکل زیر را ببینید.
با تفسیر این نمودار می‌‌فهمیم که بیشتر محصولات یک کمپانی از ابتدا به صورت علامت سوال وارد چرخه محصول می‌شوند؛ بعد از این مرحله علامت سؤال‌هایی که موفق می‌شوند، با رشد بازارشان، سهم بازار بالایی به دست بیاورند، به ستاره تبدیل می‌شوند؛ سپس با کند شدن رشد بازار، در یک سطحِ ثابت مانده و به گاوشیرده تبدیل می‌شوند. این گاوها سود بالایی تولید می‌کنند و نیاز به سرمایه‌گذاری کمی دارند.
در پایان عمر محصول، گاو شیرده به یک سگ تبدیل می‌شود چون دیگر رشد فروش، شروع به کاهش می‌کند یا حتی به طور کامل متوقف می‌شود.
البته این روند، در بهترین حالت ممکن اتفاق می‌افتد و ممکن است محصولات در همان ابتدای راه شکست بخورند و به سگ تبدیل شوند. در ادامه اطلاعات بیشتری در مورد این موضوع و چگونگی استفاده صحیح از BCG را برای شما بیان میکنیم.
ماتریس BCG چارچوب ساده و قابل درکی از موقعیت استراتژیک پورتفولیوی کسب‌وکار، فراهم می‌کند و می‌تواند نقطه شروعی برای تحلیل‌های پیچیده‌تر باشد. با این حال، همانند تمامی ابزارهای تحلیلی، کمبودها و نقاط ضعفی را هم شامل می‌شود. در این ماتریس، تنها دو حالت کم و زیاد برای نرخ رشد و سهم بازار در نظر گرفته‌شده و حالت متوسط، مدنظر قرار نگرفته است. علاوه بر این، از بسیاری از فاکتورهای خارجی اثرگذار بر شرایط رقابتی، چشم‌پوشی شده است. یکی از فرضیات این ماتریس آن است که سهم بازار زیاد، سودآوری بالایی را به دنبال دارد، درحالیکه در شرایط واقعی، این فرضیه لزوما درست نیست.
تحلیل موقعیت کسب‌وکار، یک فرایند مستمر و ضروری برای هر سازمان می‌باشد. با توجه به پویایی و پیچیدگی محیط‌های کسب‌وکار کنونی، بازنگری در استراتژی‌ها و برنامه‌ریزی سازمان، ضروری است. ماتریس رشد‌سهم بازار، ابزاری است که درک موقعیت کسب‌وکار و سهولت برنامه‌ریزی را برای تصمیم‌گیرندگان امر فراهم می‌سازد.
